Trzebinia

zdjęcie macew na cmentarzu żydowskim w Trzebini
Die ersten Juden in Trzebinia erschienen als reisende Käufer ca. im XVIJh. Im XVII Jh. entwickelte sich die Judenansiedlung, dank Bemühungen vonAntoni Schilhar Trzebiński, der den Juden das Recht des freien Handelsverliehen hat. Die Trzebinia Glaubensgemeinde entstand in 1815, und umfasste –auβer der Stadt Trzebinia auch -Czatkowice, Dębink, Frywałd, Grojec, Krzeszowice, Lgotę, Miękinię, Mirów,Młoszowę, Paczółtowice, Psary, Pisary, Rudno, Radwanowice, Rudawę, Sankę,Siedlec, Trzebionkę, Żary mit Dubiem und Żbik. Im XIX Jh. baute man dreiSynagogen, u.a. „Szul” am Marktplatz und die Käufersynagoge in der PiłsudskiStraβe. In den 20er Jahren des XXJh. war die Zahl der Juden schon so bedeutend, dass man zum Bürgermeister nurEinwohner von Trzebinia jüdischer Herkunft wählte.  Die Juden beschäftigten sich meistens mitBrennerei und Handeln. Vor dem Ausbruch des II Weltkrieges besaβ die jüdische Gesellschaftihre Synagogen, Gebetshäuser, Schulen, Mikwen, Schlachthöfe oderunterschiedliche Hilfsorganisationen und Vereine. Im Jahr 1940 bis 1941siedelte man den Groβteil der Juden ins Ghetto in Chrzanów oder in die Zwangsarbeitslager aufdem Gebiet von Trzebinia aus. Bis heute bewahrten sich auf dem Gebiet der Stadtdie jüdischen Friedhöfe mit 248 Grabstein (Matzewa), die im Jahre 1815entstanden und die Kaufmannssynagoge.

Trasa szlaku wiedzie od cmentarza żydowskiego (kirkutu) [1], zlokalizowanego przy ul. Słowackiego. Na cmentarzu zachowało się około 800 macew oraz mogiła zbiorowa, kryjąca szczątki Żydów pomordowanych w obozie za torami. W ostatnich latach wzniesiono w tym miejscu pomnik.

Najstarszy grób - z zachowanym jedynie imieniem Szymon - pochodzi z 1780r., natomiast ostatni pochówek - Dawida Eli Markowicza - odbył się w1942 r. Na nowej części cmentarza, po lewej stronie od bramy wejściowej zaczyna się kwatera przeznaczona dla kobiet, a po prawej kwatera dla mężczyzn. W załamaniu muru przed ohelem (niewielkim murowanym grobowcem)zaczyna się stara cześć cmentarza, gdzie znajdują się najbardziej interesujące macewy; nie ma tu podziału na część kobiecą i męską.

Kolejny punkt na trasie to centrum Trzebini [2],gdzie w okresie międzywojennym zamieszkiwała większość miejscowych Żydów. Przy Rynku znajdowała się wielka synagoga Szul (nie zachowana)oraz synagoga Kupiecka (przy obecnej ul. Piłsudskiego), widoczna po drodze do Dworu Zieleniewskich [3], gdzie znajduje się ekspozycja dotyczącą historii trzebińskich Żydów.

W centrum Trzebini okupant niemiecki zorganizował dla Żydów małe getto. Obejmowało ono teren między ulicami Ochronkową i Krakowską oraz część ulicy Piłsudskiego. W dniu 1.06.1942r. hitlerowcy dokonali na Placu Targowym selekcji miejscowych Żydów.Następnie skoszarowano ich w budynku starej Gazowni [4] przy obecnej ulicy Dąbrowskiego. Wkrótce młodych i zdolnych do pracy popędzono do getta w Chrzanowie. Pozostali zostali wywiezieni do obozu koncentracyjnego Auschwitz- Birkenau.

Szlak prowadzi następnie na teren dawnego obozu w Trzebionce [5], gdzie od 1942 r. istniały baraki, wzniesione dla robotników belgijskich,zatrudnionych przy rozbudowie rafinerii. W 1943 roku na ich miejsce prowadzono angielskich jeńców wojennych z obozu Lamsdorf w Łambinowicach (Śląsk). W 1944 r. niemieckie kierownictwo rafinerii zastąpiło ich więźniami z obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau.Obok tego miejsca wystawiono pomnik „Ofiarom Faszyzmu”.

Kolejny przystanek to miejsce po dawnym boisku sportowym [6] przy obecnej ulicy Pułaskiego, gdzie w dniu 14.09.1939 r. naziści rozstrzelali grupę 23 Żydów z Trzebini. Stąd trasa prowadzi pod wiadukt wzniesiony nad torami, gdzie w dniu 5.09.1939 r. dokonano zbiorowej egzekucji na schwytanych w łapance 87 Żydach (z Chrzanowa i Jaworzna) oraz 3 Polakach. Rozstrzelano ich pod skarpą kolejową [7] na miejscu nazywanym „popielnikiem” (wysypywano tam popiół z pieców węglowych).

Dalej szlak prowadzi na teren dawnego obozu pracy „za torami” [8], gdzie od 1942 r. przebywało jednorazowo około 700 więźniów - Żydów przywiezionych z Francji, Węgier, Polski, Rumunii, Słowacji i ZSRR.Zmarłych lub zamordowanych więźniów wywożono na cmentarz żydowski w Trzebini, gdzie znajduje się ich zbiorowa mogiła (pochowano w niej około150 więźniów). Obóz zlikwidowano w 1943 lub 1944 r. a więźniów najprawdopodobniej zamordowano w Auschwitz.

W pobliżu znajduje się dworzec kolejowy,skąd w czerwcu 1942 r. odjechała w swoją ostatnią podróż – do obozu koncentracyjnego Auschwitz – grupa trzebińskich Żydów, uznanych przez hitlerowców za zbyt starych i chorych, a tym samym niezdatnych do pracy.

mapa trasy szlaku kultury żydowskiej


 

 

 

Multimedia


 
Kostenlose App VisitMałopolska herunterladen
 
Android
Apple iOS
Windows Phone
<
>
   

Verknüpfte Assets